- turpe
- turpis, e, adj. [Sanscr. root tarp-, to be ashamed], ugly, unsightly, unseemly, foul, filthy (class.; esp. freq. in a trop. sense; syn.: taeter, foedus, deformis, obscaenus, immundus).I.Lit.:II.
aspectus deformis atque turpis,
Cic. Off. 1, 35, 126; Plaut. Poen. 1, 2, 125:ornatus,
id. ib. 1, 2, 94; cf.infra, II.: vestitus,
Ter. Phorm. 1, 2, 57:colores foedā specie,
Lucr. 2, 421:pes,
Hor. S. 1, 2, 102:podex,
id. Epod. 8, 5:rana,
id. ib. 5, 19:pecus,
id. S. 1, 3, 100:viri morbo,
deformed, disfigured, id. C. 1, 37, 9:macies,
id. ib. 3, 27, 53:scabies,
Verg. G. 3, 441:podagrae,
id. ib. 3, 299:udo membra flmo,
i. e. befouled, id. A. 5, 358; cf.toral,
Hor. Ep. 1, 5, 22; Mart. 7, 36, 5; 8, 79, 2.— Sup.: simia quam similis turpissima bestia nobis, Enn. ap. Cic. N. D. 1, 35, 97 (Sat. v. 45 Vahl.)—Transf., of sound, disagreeable, cacophonous:III.si etiam abfugit turpe visum est,
Cic. Or. 47, 158.—Trop., unseemly, shameful, disgraceful, base, infamous, scandalous, dishonorable (syn.:b.inhonestus, impurus, sordidus, indecorus): pulchrum ornatum turpes mores pejus caeno collinunt,
Plaut. Most. 1, 3, 133:verbum,
Ter. Heaut. 5, 4, 19:cum esset proposita aut fuga turpis aut gloriosa mors,
Cic. Fin. 2, 30, 97:mors honesta saepe vitam quoque turpem exornat, at vita turpis saepe ne morti quidem honestae locum relinquit,
id. Quint. 15, 49:adulescentia,
id. Font. 15, 34:causam,
Auct. Her. 1, 6, 9:causa,
Caes. B. C. 3, 20:luxuria cum omni aetati turpis, tum senectuti foedissima est,
Cic. Off. 1, 34, 123:si enim disserunt, nihil esse obscenum, nihil turpe dictu,
id. Fam. 9, 22, 1:neque rogemus res turpes, nec faciamus rogati,
id. Lael. 12, 40:formido mortis,
id. Rep. 1, 3, 4:pars ingentem formidine turpi Scandunt equum,
Verg. A. 2, 400:repulsa,
Hor. Ep. 1, 1, 43:turpem senectam Degere,
id. C. 1, 31, 19:adulter,
id. ib. 1, 33, 9:meretricis amor,
id. S. 1, 4, 111:non turpis ad te, sed miser confugit,
Cic. Quint. 31, 98; id. Att. 5, 11, 5:prodis ex judice Dama Turpis,
Hor. S. 2, 7, 55:sub dominā meretrice turpis,
id. Ep. 1, 2, 25:Egestas,
Verg. A. 6, 276:facta,
Quint. 1, 2, 2:fama,
Tac. A. 12, 49:nihil turpe est, cujus placet pretium,
Sen. Ep. 95, 33:luxus,
Juv. 6, 298:fames,
Flor. 4, 5, 3:foedus,
Val. Max. 1, 6, 7:metus,
id. 2, 9, 8.— Comp.:quid hoc turpius? quid foedius?
Cic. Phil. 2, 34, 86:quid est autem nequius aut turpius effeminato viro?
id. Tusc. 3, 17, 36:nihil est turpius quam cum eo bellum gerere, quocum familiariter vixeris,
id. Lael. 21, 77; 26, 99; Caes. B. G. 4, 2.— Sup.:homo turpissimus atque inhonestissimus,
Cic. Rosc. Am. 18, 50:iste omnium turpissimus et sordidissimus,
id. Att. 9, 9, 3:turpissima fuga,
Caes. B. C. 2, 31: turpissimus calumniae quaestus, Crassus ap. Cic. de Or. 2, 55, 226:quod quidem mihi videtur esse turpissimum,
Cic. Tusc. 2, 4, 12.—As subst.: turpĕ, is, n., a base or shameful thing, a disgrace, shame, reproach:c.nec honesto quicquam honestius, nec turpi turpius,
Cic. Fin. 4, 27, 75: turpe senex miles, turpe senilis amor. Ov. Am. 1, 9, 4: honesta et turpia virtutis ac malitiae societas efficit, Sen. Ep. 31, 5.— Adv. ( poet. ):turpe incedere,
in an unsightly manner, unbecomingly, Cat. 42, 8:gemens,
Stat. Th. 3, 334.—Turpe est, or simply turpe, with a subj.-clause:1.habere quaestui rem publicam, non modo turpe est, sed sceleratum etiam et nefarium,
Cic. Off. 2, 22, 77:quod facere non turpe est, modo, etc.,
id. ib. 1, 35, 127:benevolentiam adsentando colligere turpe est,
id. Lael. 17, 61:quid autem turpius quam illudi?
id. ib. 26, 99; cf. id. ib. 21, 77:turpe erit, ingenium mitius esse feris,
Ov. Am. 1, 10, 26; cf.:turpe ducet cedere pari,
Quint. 1, 2, 22.— Hence, adv.: turpĭter, in an ugly or unsightly manner.Lit. (so rare):2.ut turpiter atrum Desinat in piscem mulier formosa superne,
Hor. A. P. 3:claudicare,
Ov. Am. 2, 17, 20.—Trop., in an unseemly manner, basely, shamefully, dishonorably (class.):turpiter et nequiter facere aliquid,
Cic. Tusc. 3, 17, 36;unum illud extimescebam, ne quid turpiter facerem,
id. Att. 9, 7, 1:turpiter se in castra recipere,
Caes. B. G. 7, 20:me turpiter hodie hic dabo,
Ter. Eun. 2, 1, 24; id. Hec. 4, 4, 2; Cic. Att. 6, 3, 9; 7, 2, 7; id. Mil. 4, 9; Caes. B. G. 7, 80; id. B. C. 3, 24; Auct. B. G. 8, 13; Hor. A. P. 284; Ov. M. 4, 187; Phaedr. 1, 25, 2; Val. Max. 2, 7, 15.— Comp., Ov. Tr. 5, 6, 13.— Sup., Cic. N. D. 1, 12, 29; Sen. Ep. 82, 12.
Lewis & Short Latin Dictionary, 1879. - Revised, Enlarged, and in Great Part Rewritten. Charlton T. Lewis, Ph.D. and Charles Short. 2011.